انسان از زمان تولد تا زمان مرگ صاحب دارايي است كه يكي از ويژگيهاي شخصيت وي محسوب ميشود. هر فرد تا زمان مرگ يك دارايي دارد كه اجزاي مثبت و (طلبها) و اجزاي منفي و (بدهي) را در برميگيرد. با فوت انسان شخصيت انسان به پايان ميرسد و در نتيجه اجزاي آن از جمله دارايي هم به پايان ميرسد.
از زمان مرگ تا زماني كه ارثيه تصفيه شود و بين وراث بر اساس قوانين ارث و وصيت تقسيم شود، داراي شخصيت حقوقي است. براي اينكه ارثيه ميان وارثان تقسيم شود، بايد گواهي انحصار وراثت گرفته شود. در گزارشي از روزنامه حمایت در گفتوگو با كارشناسان به بررسي روشهاي گرفتن انحصار وراثت پرداختهايم.
چگونگي اخذ گواهي انحصار وراثت
يك وكيل دادگستري در خصوص گواهي انحصار وراثت و چگونگي اخذ آن ميگويد: یکی از موضوعاتی که انسان را نسبت به سایر موجودات متمایز میسازد، به جای گذاشتن ارث برای خویشاوندان و بازماندگان است.
مهرنوش وردي تاكيد ميكند: قبل از پرداختن به اين موضوع بايد تعاريفي درست از مواردي كه در رابطه با موضوع انحصار وراثت با آنها سروكار داريم، داشته باشيم مانند ترکه مالی است که از میت باقی میماند.
مورث: شخص متوفی که از او مالی به جا میماند وارث: شخصی که از متوفی ارث میبرد. وصیت: سفارش کسی به یک یا چند تن مبنی بر اجرای اعمال و دخل و تصرف در اموال وی پس از مرگ او. وصیت بر دو نوع است یا تملیکی است یا عهدی. در وصیت تملیکی، متوفی در زمان حیاتش مال یا منفعتی از مال خود را برای زمان بعد از فوتش به صورت مجانی به دیگری میدهد. در وصیت عهدی شخص یک یا چند نفر را برای انجام امر یا اموری مامور میکند. در وصیت عهدی در واقع شخص برای زمان فوتش به دیگری نمایندگی میدهد تا اعمالی را که خود میتوانسته در زمان حیات انجام دهد از طرف او به جای آورد.
اين كارشناس حقوقي ادامه ميدهد: مرجع صلاحیتدار جهت صدور گواهی، دادگاهی است که آخرین محل سکونت متوفی بوده است. مطابق با ماده 20 قانون آیین دادرسی دادگاههای عمومي و انقلاب در امور مدنی، دعاوی راجع به ترکه متونی (مالی که از میت به جا میماند) در دادگاه محلی اقامه میشوند که آخرین اقامتگاه متوفی در ایران، در آن محل باشد و اگر آخرین اقامتگاه متوفی معلوم نباشد، رسیدگی در صلاحیت دادگاهی است که آخرین محل سکونت متوفی در ایران در حوزه آن بوده است.
بنابراین اگر شخصی در طول مدت زندگی خود در شهرهای مختلفی سکونت داشته باشد و برای مثال آخرین محل سکونت وی اصفهان باشد
در صورت فوت وی، دادگاه اصفهان صلاحیت صدور گواهی انحصار وراثت را خواهد داشت، هر چند که شخص در شهر دیگری فوت كرده باشد یا اموال وی در نقطه دیگری قرار گرفته باشد.
وي خاطرنشان ميكند: وراث متوفی یا سایر اشخاص ذینفع میتوانند از دادگاه تقاضای صدور گواهی انحصار وراثت كنند. نکته قابل توجه اینکه چنانچه وراث یا اشخاص ذینفع متعدد باشند نیازی به درخواست همگی آنها نيست و اقدام یک نفر از آنها، جهت تقاضا کفایت ميكند.
مدارك لازم براي انحصار وراثت
وردي ادامه ميدهد: مدارك لازم براي تقاضاي تصديق انحصار وراثت عبارتند از: شناسنامه و گواهی فوت متوفی كه پس از فوت متوفی و تایید پزشک مربوطه، مراتب توسط اداره ثبت احوال، ثبت شناسنامه متوفی باطل و گواهی فوت صادر ميشود. ارایه اصل گواهی فوت و کپی مصدق آن به دادگاه الزامياست. استشهادیه محضری كه اساميهمه وراث بايد در فرم مخصوصی که توسط دادگاه در اختیار متقاضیان قرار میگیرد نوشته و توسط 2 نفر از اشخاصی که وراث و متوفی را میشناسند امضا شود و امضاي افراد فوق نیز بايد توسط یکی از دفاتر اسناد رسميتایید و گواهی مربوطه به دادگاه ارایه شود.
اين كارشناس حقوقي، رسید گواهی مالیاتی (مالیات بر ارث) را يكي از مدارك لازم ميداند و ميگويد: وارث میبایست پس از فوت متوفی، لیست همه اموال و داراییهای منقول و غیرمنقول او را به اداره دارایی حوزه محل سکونت متوفی ارایه دهند و رسید آن را دریافت كرده و همراه مدارک دیگر به دادگاه تقدیم كنند. کپی مصدق شناسنامه وراث، مدرك ديگر مورد نیاز است.
متقاضی انحصار وراثت میبایست علاوه بر شناسنامه خود کپی مصدق شناسنامه وراث دیگر را نیز تهیه و به دادگاه تقدیم كند. ارایه اصل شناسنامهها جهت کنترل توسط مدیر دفتر دادگاه الزامياست. وصیتنامه (در صورتی که وجود داشته باشد) مدرك ديگري است كه باید براي انحصار وراثت ارايه شود.
پس از آماده كردن مدارک فوقالذکر، میبایست دادخواستی تنظیم شود و همراه با مدارک یاد شده به دادگاه ارایه شود. اين وكيل دادگستري ميگويد: از نكاتي كه در مورد وصيتنامه وجود دارد نيز ميتوان به اين كه وصیت نامه مشمول مرور زمان نمیشود، اشاره كرد.
اختصاص موضوع به اشخاص حقيقي
يك مشاور حقوقي ميگويد: در مورد انجام امور حقوقي و مالي اصل بر اين است كه هر فرد بايد به صورت شخصي نسبت به موارد حقوقي خود اقدام كند، مگر اينكه اثبات شود شخصي به نمايندگي از طرف شخص حقيقي و حقوقي موردنظر معامله ميكند و قرارداد ميبندد.
مثلا در مورد اشخاص حقوقي بحث انحصار وراثت نداريم. بنابراين انحصار وراثت و مقررات مربوط به آن، اختصاص به اشخاص حقيقي دارد.
لاله عربزاده ميافزايد: بر فرض فوت، وقتي كه فردي داراي مالي است و فوت ميكند، دارايي او جدا ميشود. بنابراين روشن است كه خود وي نميتواند در آن دخالتي داشته باشد.
در اين شرايط امكان عمل در مورد اموال فرد بر عهده ورثه يا افرادي است كه در مورد اموال خود به نفع آنها وصيت كرده و آنها بايد در اداره اموال دخالت كنند و براي آنكه قانون فرد يا افرادي را به عنوان افراد مجاز در دخل و تصرف در حقوق مالي محق بداند، بايد مدركي وجود داشته باشد و اثبات كننده آن، گواهي انحصار وراثت است.
مفهوم گواهي انحصار وراثت
اين كارشناس حقوقي ميگويد: گواهي انحصار وراثت گواهي است كه بر اساس آن نام و مشخصات ورثه متوفي و ميزان سهمالارث تعيين ميشود. براي درخواست صدور گواهي انحصار وراثت يكي از افراد ذينفع اعم از ورثه يا طلبكار يا افرادي كه به نفع آنها وصيت شده است يا هر فردي كه در اموال فرد حق دارد ميتواند متقاضي صدور گواهي باشد.
مداركي كه لازم است فرد جهت صدور گواهي همراه داشته باشد، گواهي فوت است كه بايد از اداره ثبت احوال يا دفتر آرامستان گرفته شود، گواهي ماليات بر ارث كه از اداره دارايي گرفته ميشود، كپي برابر اصل شناسنامه همه وراث، استشهاد محلي مبني بر فوت متوفي، عقدنامه، دادخواست انحصار وراثت و... كه فرد متقاضي پس از تهیه مدارك نام برده بايد به شوراي حل اختلاف آخرين اقامتگاه متوفي مراجعه كرده و دادخواست و ضمایم آن را تقديم كند و شورا نيز گواهي را صادر ميكند.
عربزاده در خصوص اين كه بعضي از اشخاص حقوقي نظر مثبتشان به سمت اين موضوع است كه بهتر است مقوله انحصار وراثت به جاي دادگاهها به دفاتر حقوقي سپرده شود ميگويد: بایسته است که صدور گواهي انحصار وراثت از طريق محاكم قضايي باشد. به دليل اينكه ارتباط گواهي مستقيما با موارد حقوقي و مادي فرد است و ثانيا موارد متعددي مشاهده شده كه صدورگواهي مورد اعتراض قرار گرفته كه افرادي وجود داشتهاند كه مدعي ذينفع يا رابطه نسبي (كه از موجبات ارث بردن است) متوفي هستند و كساني كه مخالف نظر آنها بودهاند و اين اختلافات بايد در مراجع قضايي حل شود.
قانون حاكم بر انحصار وراثت
يك وكيل دادگستري در پاسخ به اين سوال كه مقررات راجع به انحصار وراثت را بايد در چه قانوني جستجو کرد، ميگويد: قانوني كه به بحث انحصار وراثت ميپردازد، قانون امور حسبي از ماده 360 تا 374 است كه فصل دهم قانون نام برده را در بر ميگيرد.
بنفشه كريمپور مطلق خاطرنشان ميكند: در حال حاضر مرجع صلاحيتداري كه به انجام امور مربوط به موضوع ذكر شده ميپردازد شوراي حل اختلاف است. هر فردي مانند ورثه، طلبكار، موصيله يا هر كسي كه ذينفع است و بخواهد گواهي براي انحصار وراثت بگيرد خواهان است و براي دادن اين فرم لازم نيست خوانده مشخص باشد و در قانون آمده است: بايد درخواستنامه کتبی مشتمل بر نام و مشخصات درخواستکننده و متوفی و ورثه و اقامتگاه آنها و نسبت بین متوفی و وارث تنظیم و به دادگاه تسلیم كرد، مانند گواهي فوت كه از اداره ثبت احوال و آمار گرفته ميشود و گواهي ماليات بر ارث كه از وزارت دارايي گرفته ميشود و...
اين كارشناس حقوقی ادامه ميدهد: اگر فرد از اقليت مذهبي خاصي باشد نيز بايد تقسيمنامه ارث نيز داشته باشد، زيرا در هر مذهبي نحوه تقسيم ارث متفاوت است. بعد از انجام اين امور، فرم گرفته ميشود و بعد از تكميل، طبق مواد 361 و 362 دادگاه بخش درخواست نامبرده را 3 دفعه پیدرپی، ماهی یک مرتبه آگهی ميكند.
پس از انقضاي 3 ماه از تاریخ نشر اولین آگهی در صورتی که معترض نبود، دادگاه تمام ادله و اسناد درخواستکننده تصدیق را از برگ شناسنامه و گواهی گواه و غیره در نظر گرفته، تصدیقی مشعر بر وراثت و تعیین عده وراث و نسبت آنها به متوفی صادر ميكند و در صورت اعتراض دادگاه، جلسهای برای رسیدگی به اعتراض تعيين كرده و به معترض و درخواستکننده تصدیق اطلاع میدهد و در جلسه پس از رسیدگی حکم خواهد داد و این حکم قابل پژوهش و فرجام است كه البته اين امور مخصوص شهرها است. اما در مورد روستاها و شهرستانهاي كوچك اين امر توسط انتشار اعلاميه و... انجام ميشود، زيرا فرد عموما مال زيادي نخواهد داشت و همانطور كه قانون ميگويد، اگر مال بيش از 10 میليون ريال نباشد نياز به اين تشریفات نيست. وي ميافزايد اگر در بين ورثه فرد محجور وجود داشته باشد، بايد براي او قيم تعيين شود كه خود افراد يا نماينده دادستان نسبت به اين كار اقدام ميكند.
با توجه به آنچه كارشناسان در گفتوگو با «حمايت» مورد تاكيد قرار دادند، براي گرفتن گواهي انحصار وراثت، برخي مدارك بايد وجود داشته باشد تا با اين درخواست موافقت شود. بايد خاطرنشان كرد كه با تشكيل شوراهاي حل اختلاف در كشور صلاحيت رسيدگي به گواهي انحصار وراثت در اختيار شوراهاي حل اختلاف است و دادگاهي صلاحيت دارد كه آخرين اقامتگاه متوفي در حوزه آن واقع شده است. دادخواست انحصار وراثت به همراه مداركي كه در بالا به آن اشاره شد، به اين دادگاه تحويل ميشود. گواهي انحصار وراثت اولين گام براي تقسيم دارايي متوفي محسوب ميشود و دارايي وي كه بدين ترتيب مشخص ميشود، بين ورثه تقسيم خواهد شد.
برچسبها: ترتیب اخذ گواهی انحصار وراثت
ادامه مطلب
